Derthona Timorasso, een life-changing wijn uit Piemonte

“Het is hier heel levendig,” zegt Chiara, terwijl het enige geluid dat ik waarneem dat van een zacht winterbriesje in de kale bomen is. Een verwarrende en lachwekkende opmerking, zeker als die komt van iemand die een groot deel van haar leven in Milaan heeft gewoond. Ik ben op bezoek bij het wijngoed Oltretorrente van Chiara Penati en haar man Michele Conoscente. Zij verhuisden dertien jaar geleden naar Paderna, een klein dorp in de appellation Colli Tortonesi, een heuvelachtig wijngebied in het zuidoosten van Piemonte, dat momenteel de aandacht trekt met zijn fantastische Timorasso’s. Om de hectiek van het moderne leven te ontlopen, hebben verschillende andere Milanesi hun voorbeeld gevolgd. Sommige houden vast aan hun stadse carrières, andere bouwen een nieuw leven op, zoals Chiara en Michele, die nu een wijngoed runnen van een kleine 8 hectare, waarvan vijf met voornamelijk oude wijnstokken. En dus is Paderna inderdaad iets levendiger dan het vroeger was.

De wijnbouwers in de Colli Tortonesi produceerden lange tijd bulkwijn of ze verkochten hun druiven buiten de regio. “De kwaliteit was goed, maar de Tortonesi waren geen ondernemers,” legt Chiara uit. En toen het platteland ontvolkte en andere gewassen lucratiever werden, liep het met wijnstokken beplante areaal terug. Barbera, dolcetto, cortese en croatina waren de belangrijkste rassen. Timorasso was ooit ook populair, maar door de hogere opbrengst van cortese, verdween het uit beeld. Totdat een aantal wijnbouwers, Walter Massa voorop, eind jaren tachtig de kwaliteit van het inmiddels bijna uitgestorven ras herontdekten. Nu zit wijnbouw in de Colli Tortonesi weer in de lift en is timorasso het uithangbord van de appellation. En daar worden prachtige wijnen van gemaakt, meestal met flink wat body en een goede structuur. In zijn boek Godforsaken Grapes noemde Jason Wilson zijn eerste Timorasso zelfs life changing.

Biologisch en hands-off
Het dertien jaar oude wijngoed Oltretorrente is wat dat betreft representatief – hun Colli Tortonesi Rosso (een rode field blend van onder andere barbera) is hun best verkochte wijn, maar de Timorasso groeit het hardst. Chiara en Michele zijn eerste-generatie wijnmakers, die alles zelf hebben moeten opbouwen. Beiden hebben agrotechniek in Milaan gestudeerd; Michele specialiseerde zich in wijnbouw en Chiara studeerde een jaar in Wageningen. In de wijngaard werken ze gecertificeerd biologisch. Een biodynamische werkwijze is nog een brug te ver, maar de ambitie is er. In de kelder hebben ze een niet-dogmatische hands-off benadering. Ze gebruiken voor de meeste wijnen geen industriële gist en de malolactische omzetting laten ze spontaan plaatsvinden. Gebeurt dat niet, dan filteren ze de wijn. De wijnen krijgen een minimale sulfiettoevoeging. De resultaten zijn veelbelovend.

Timorasso is een ras dat zijn oorsprong heeft in de Colli Tortonesi. Chiara vertelt me dat het geen makkelijke druif is. “Het ras ontwikkelt veel blad waardoor in vochtige omstandigheden makkelijk schimmelziekten ontstaan. De compactheid van de tros helpt ook niet. Bovendien is het een ras met een lage en wisselvallige opbrengst. Wij hebben zelfs wijnstokken die nog helemaal nooit iets opgeleverd hebben,” zegt Chiara berustend. Verder bouwt timorasso makkelijk suiker op, wat het onder controle houden van het alcoholpercentage bemoeilijkt. Maar het weegt op tegen timorasso’s semi-aromatische karakter en de capaciteit om zijn zuren te behouden. “Aanzuring is normaalgesproken niet nodig,” bevestigt Chiara.

De potentieel hoge kwaliteit van Timorasso is niet onopgemerkt gebleven. Wijnmakers uit andere regio’s hebben hun weg naar de Colli Tortonesi gevonden. Onder meer Vietti, Oddero, Broglia en Roagna hebben inmiddels wijngaarden nabij Monleale, het deel van de appellation waar de beste wijnen vandaan komen en waar ook Walter Massa gevestigd is. De appellation telt nu zo’n 300 hectare. Chiara merkt op dat door de toestroom het aanbod van Timorasso de vraag zou kunnen gaan overstijgen.

Derthona
Om te vermijden dat andere regio’s met het succes van timorasso aan de haal gaan, heeft het lokale consorzio di tutela (het toezichthoudende orgaan van de appellation) al aan het begin van de eeuw besloten een eigen naam voor wijnen van de timorassodruif uit de Colli Tortonesi te introduceren. Als je een Timorasso van de appellation Colli Tortonesi wilt kopen moet je daarom vragen naar een Derthona. Niet zomaar een naam, maar de oude Romeinse naam voor Tortona, de hoofdplaats van de regio. De plaatselijke voetbalclub heet trouwens ook Derthona.
Daarnaast heeft het consorzio onlangs aan het Ministerie van Landbouw gevraagd om de nieuwe subzone Derthona Timorasso goed te keuren. Op deze manier hoopt het de plaats nog duidelijker aan de wijn te koppelen.

Oltretorrente ontleent zijn naam aan een roman van Pino Cacucci, die op zijn beurt vernoemd is naar een wijk in de stad Parma, waar in de jaren twintig van de vorige eeuw een opstand tegen het fascisme uitbrak. Op het label van Oltretorrente’s witte field blend prijkt een portret van Guido Picelli, de leider van het verzet. Chiara waardeert de teneur van het boek. “Het is bemoedigend om te denken dat je zonder middelen, maar met de juiste instelling, iets groots kan doen.” Chiara en Michele zijn goed onderweg!